بدشکلی هاگلند (Haglund’s Deformity)
بدشکلی هاگلند یک ناهنجاری استخوانی است که به دلیل برجستگی غیرطبیعی در قسمت خلفی و بالایی استخوان پاشنه (کالکانئوس) رخ میدهد. این مشکل اغلب باعث ایجاد التهاب و درد در بافتهای نرم اطراف، از جمله بورسیت (التهاب کیسههای حاوی مایع که بین تاندون و استخوان قرار دارند) و تحریک تاندون آشیل میشود.
علائم بدشکلی هاگلند
1. برجستگی استخوانی قابل مشاهده:
یک برآمدگی سخت در پشت پاشنه که ممکن است اندازه آن بسته به شدت بیماری متفاوت باشد.
2. درد و التهاب:
درد در پشت پاشنه، بهویژه هنگام پوشیدن کفشهایی که پشت سخت دارند.
3. تورم و قرمزی:
التهاب در بافت نرم اطراف برجستگی، به دلیل سایش و فشار مداوم.
4. احساس ناراحتی هنگام حرکت:
سختی و درد هنگام راه رفتن، دویدن، یا ایستادن برای مدت طولانی.
5. تشکیل تاول یا زخم:
در اثر سایش مداوم کفش با پوست، ممکن است تاول یا زخم ایجاد شود.
علل برآمدگی پشت پاشنه یا بدشکلی هاگلند
1. عوامل آناتومیکی (Intrinsic Factors):
1.1. ساختار پای غیرطبیعی
- قوس پای بلند (Pes Cavus):قوس پای بلند باعث توزیع نامناسب وزن روی پا میشود و فشار بیشتری به قسمت خلفی کالکانئوس وارد میکند. این فشار مکرر میتواند منجر به تشکیل برجستگی استخوانی شود.
- چرخش بیش از حد پا (Pronation/Supination):چرخش بیش از حد پا هنگام راه رفتن یا دویدن میتواند فشار متمرکزی روی قسمت خاصی از استخوان پاشنه ایجاد کند.
- وضعیت واروس یا والگوس پا:تغییر در راستای طبیعی پا ممکن است نیروی مکانیکی روی تاندون آشیل و بورس خلفی را افزایش دهد.
1.2. ژنتیک و ساختار استخوانی
برخی افراد بهصورت ژنتیکی مستعد برجستگیهای استخوانی یا رشد غیرطبیعی در ناحیه کالکانئوس هستند.
ناهنجاریهای ارثی در توسعه بافت استخوانی یا مفاصل میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
2. عوامل مکانیکی و محیطی (Extrinsic Factors):
2.1. کفش نامناسب
پوشیدن کفشهای پشتسخت یا تنگ، مانند کفشهای رسمی یا ورزشی با پاشنههای بلند، فشار مکرری بر قسمت خلفی پاشنه وارد میکند.این فشار مداوم باعث تحریک بافت نرم (بورس) و رشد استخوان در ناحیه کالکانئوس میشود.
2.2. فعالیتهای تکراری و فشارهای مکانیکی
فعالیتهای ورزشی:
ورزشهایی که شامل دویدن، پریدن یا فشار مکرر به پاشنه هستند، مانند دویدن مسافتهای طولانی یا فوتبال، میتوانند نقش مهمی در تحریک کالکانئوس داشته باشند.
ایستادن طولانیمدت:
شغلهایی که نیاز به ایستادن طولانیمدت دارند، میتوانند باعث افزایش بار مکانیکی روی پاشنه شوند.
2.3. آسیبهای مزمن یا حاد
آسیبهای تکراری یا التهابات مزمن در تاندون آشیل یا بورس خلفی میتوانند به شکلگیری برجستگی استخوانی در پاسخ به تحریک مداوم منجر شوند.
3. عوامل التهابی و فیزیولوژیکی
3.1. التهاب بورس خلفی (Retrocalcaneal Bursitis):
التهاب مکرر یا مزمن بورس خلفی، بهعنوان یک واکنش دفاعی بدن، میتواند رشد اضافی استخوان در کالکانئوس را تحریک کند.
این وضعیت معمولاً در پاسخ به فشار یا سایش مداوم بافت نرم ایجاد میشود.
3.2. تنش بیش از حد تاندون آشیل
کشیدگی یا التهاب مکرر تاندون آشیل میتواند نیروی فشاری اضافی به محل اتصال تاندون به استخوان وارد کند، که ممکن است منجر به واکنشهای استخوانسازی (Ossification) شود.
4. نقش سن و جنسیت
4.1. سن:
بدشکلی هاگلند معمولاً در افراد میانسال یا مسنتر شایعتر است، زیرا با افزایش سن، انعطافپذیری تاندونها و بافت نرم کاهش مییابد، و احتمال تحریک مزمن افزایش مییابد.
4.2. جنسیت:
زنان به دلیل استفاده بیشتر از کفشهای پاشنهبلند و تنگ، نسبت به مردان بیشتر در معرض این اختلال هستند.
5. سایر عوامل مرتبط
5.1. تغییرات بیومکانیکی:
تغییرات در الگوی گیت (راه رفتن) به دلیل آسیب یا اختلالات دیگر میتواند فشار غیرطبیعی روی کالکانئوس وارد کند.
5.2. وزن بدن:
اضافهوزن یا چاقی میتواند بار اضافی روی ساختار استخوانی و نرم پاشنه ایجاد کند، که به رشد برجستگی استخوانی منجر میشود.
تشخیص بدشکلی هاگلند
برای تشخیص، پزشک موارد زیر را بررسی میکند:
1. معاینه بالینی:
ارزیابی پاشنه و بررسی برجستگی استخوانی.
2. رادیوگرافی (X-Ray):
برای مشاهده تغییرات استخوانی و اندازه برجستگی.
3. MRI یا اولتراسوند:
در صورت التهاب شدید برای ارزیابی وضعیت تاندون آشیل و بورسها.
درمان برآمدگی پشت پاشنه یا بدشکلی هاگلند
الف) درمانهای غیرجراحی:
درمان اولیه بر کاهش التهاب و جلوگیری از تحریک بیشتر تمرکز دارد:
1. تغییر کفش
2. کفی طبی و پد
3. داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs):
مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب.(با نظر پزشک)
4. استفاده از یخ:
قرار دادن یخ روی ناحیه متورم به مدت 15-20 دقیقه چند بار در روز.(با نظر پزشک)
5. فیزیوتراپی:
تمرینات کششی برای تاندون آشیل و عضلات پشت ساق پا.
تکنیکهای درمان دستی برای کاهش تنش در ناحیه آسیبدیده.
6. استفاده از ارتوز:
ب) درمانهای جراحی:
در صورتی که درمانهای غیرجراحی مؤثر نباشند یا برجستگی بسیار شدید باشد:
1. برداشتن برجستگی استخوانی:
از طریق جراحی، قسمت اضافی استخوان پاشنه برداشته میشود.
2. ترمیم تاندون آشیل:
اگر تاندون آسیبدیده باشد، ممکن است نیاز به ترمیم داشته باشد.
پیشگیری از برآدگی پشت پا یا بدشکلی هاگلند
1. پوشیدن مناسب و طبی با کفی مخصوص طراحی شده برای هر شخص با توجه به اسکن کف پا.
2. انجام منظم تمرینات کششی برای تقویت تاندونها و عضلات ساق پا.
3. اجتناب از فعالیتهایی که باعث تحریک مکرر پاشنه میشوند.
نقش ارتوزها در مدیریت برآمدگی پشت پا یا بدشکلی هاگلند (Haglund’s Deformity)
1. کاهش بار مکانیکی روی پاشنه
مکانیزم:
ارتوزها، بهویژه کفیهای طبی (Custom orthotic insoles)، فشار وارده به پاشنه را از طریق بازتوزیع بار در سطح پا کاهش میدهند.
در موارد قوس پای بلند (Pes cavus)، ارتوز میتواند نیروهای متمرکز روی قسمت خلفی پا را کاهش داده و از تحریک برجستگی استخوانی جلوگیری کند.پد نرم پاشنه نیز با فراهم کردن یک سطح جذبکننده فشار، از تماس مستقیم پاشنه با کفش جلوگیری میکنند.
مطالعات:
تحقیقات نشان دادهاند که استفاده از ارتوزها میتواند نیروهای ضربهای وارده به استخوان کالکانئوس را تا 30% کاهش دهد، که به کاهش تحریک بورس و تاندون آشیل کمک میکند.
2. بهبود الگوهای بیومکانیکی پا
مکانیزم:
ناهنجاریهای مکانیکی، مانند پرونیشن یا سوپینیشن بیش از حد پا(چرخش به داخل یا خارج پا)، باعث افزایش فشار در ناحیه خلفی پا و تشدید علائم بدشکلی هاگلند میشود. ارتوزها از طریق:
اصلاح راستای پا
تثبیت مفاصل میانی و خلفی پا
بهبود نحوه توزیع نیروهای وارد بر پا
کمک میکنند تا وضعیت پا به حالت نرمال بازگردد و فشار وارده به کالکانئوس و تاندون آشیل کاهش یابد.
مطالعات بیومکانیکی:
بررسیهای گیتانالیز نشان دادهاند که ارتوزها میتوانند چرخش مچ پا (Ankle rotation) را در فازهای مختلف گیت اصلاح کرده و از تحریک مکرر ناحیه برجسته جلوگیری کنند.
3. کاهش کشش تاندون آشیل و التهاب بورس
مکانیزم:
ارتوزهایی مانند پد لیفت پاشنه (Heel lift) نقش مهمی در کاهش کشش تاندون آشیل ایفا میکنند. با افزایش ارتفاع پاشنه، طول نسبی تاندون آشیل کاهش یافته و تنش وارده به آن کم میشود. این کاهش تنش به جلوگیری از التهاب بورس خلفی کمک میکند.
در موارد التهاب مزمن، بیحرکتسازی موقت پاشنه با استفاده از بریسهای سفارشی ممکن است ضروری باشد.
شواهد کلینیکی:
مطالعات کلینیکی نشان دادهاند که کاهش 5-10 میلیمتری کشش تاندون آشیل از طریق ارتوز میتواند درد و التهاب را تا 50% در بیماران کاهش دهد.
4. تعدیل اثرات کفشهای نامناسب
مکانیزم:
کفشهای نامناسب با پشت سخت یکی از عوامل تشدید بدشکلی هاگلند هستند. ارتوزها، با افزودن یک لایه نرم بین پاشنه و کفش، اثر سایش و فشار مستقیم را کاهش میدهند.کفش ها به صورت شخصی برای هر فرد با توجه به علت ایجاد و شایط فرد ساخته می شود.
تحلیل بیومکانیکی:
تغییر در الگوی فشار وارد بر پاشنه از طریق استفاده از پدها یا کفیهای طبی باعث کاهش تحریک مکانیکی بافت نرم میشود و به کاهش التهاب مزمن بورس کمک میکند.
5. پیشگیری از پیشرفت ناهنجاری
مکانیزم:
در مراحل اولیه بدشکلی هاگلند، استفاده از ارتوزها میتواند از پیشرفت برجستگی استخوانی جلوگیری کند. این امر بهویژه در بیمارانی با عوامل خطر مانند ژنتیک، قوس پای بلند یا فعالیتهای مکرر اهمیت دارد.
کنترل بیومکانیک پا: کاهش نیروهای استاتیکی و دینامیکی وارد بر استخوان پاشنه.
اصلاح گیت: بهبود الگوی حرکتی در فازهای مختلف چرخه راه رفتن.
تحقیقات پیشگیرانه:
مطالعات پیشگیری نشان دادهاند که استفاده از ارتوزها در ورزشکاران با قوس پای بلند میتواند خطر ابتلا به مشکلات پاشنه، از جمله بدشکلی هاگلند، را تا 40% کاهش دهد.
انواع ارتوزهای مورد استفاده در بدشکلی هاگلند
1. کفیهای طبی سفارشی (Custom Orthotic Insoles):
برای اصلاح بیومکانیک پا و بازتوزیع فشار.
2. بالابر پاشنه (Heel Lift):
برای کاهش کشش تاندون آشیل و جلوگیری از التهاب بورس.
3. پدهای نرم پاشنه:
برای کاهش فشار موضعی و تماس مستقیم پاشنه با کفش.
4. بریسهای مچ و پا:
برای بیحرکت کردن ناحیه آسیبدیده و کاهش درد در موارد شدید.
جمعبندی
ارتوزها نقش حیاتی در مدیریت غیرجراحی بدشکلی هاگلند دارند.نکته مهم بر طرف کردن علت زمینه ای در این بدشکلی است.ارتوزها از طریق بهبود بیومکانیک پا، کاهش تنشهای وارده بر تاندون آشیل و پاشنه، و کاهش التهاب بورس خلفی، این ابزارها به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک میکنند. استفاده صحیح از ارتوز باید بر اساس تحلیل بیومکانیکی دقیق و تحت نظر متخصص ارتوپدی فنی انجام شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.
https://www.cornerstonefootandankle.com/blog/haglunds-deformity-and-your-feet.cfm