هالوکس ریجیدوس
هالوکس ریجیدوس به معنای “سفتی و خشکی انگشت شست” است که بر اثر تخریب مفصل متاتارسوفالانژیال (MTP) در پایه انگشت شست پا ایجاد میشود. این بیماری در دسته اختلالات دژنراتیو (آرتروز) طبقهبندی شده و معمولاً به علت ساییدگی و از بین رفتن غضروف مفصل رخ میدهد. در مراحل پیشرفته، مفصل ممکن است کاملاً از حرکت باز بماند.
این عارضه دومین اختلال شایع در انگشت شست پا پس از هالوکس والگوس (انحراف انگشت شست) است و معمولاً بین سنین ۳۰ تا ۶۰ سالگی مشاهده میشود. زنان به دلیل استفاده از کفشهای نامناسب و پاشنهبلند بیشتر در معرض خطر هستند.به ندرت ممکن است در نوجوانان و جوانان هم دیده شود.
علل بروز هالوکس ریجیدوس
دلایل مختلفی میتوانند به بروز این عارضه منجر شوند:
1. آرتروز اولیه یا ثانویه
آرتروز اولیه: زمانی رخ میدهد که غضروف مفصلی بدون هیچ آسیب یا عامل زمینهای خاص، به مرور زمان فرسوده شود. این نوع اغلب در افراد مسن دیده میشود.
آرتروز ثانویه: به دلیل آسیبها یا بیماریهای زمینهای مانند التهاب مفاصل (روماتوئید)، نقرس، یا عفونت ایجاد میشود.
2. آسیبهای مکرر یا فشار زیاد
فعالیتهایی که فشار زیادی به مفصل شست وارد میکنند (مانند دویدن یا پریدن) میتوانند باعث تخریب تدریجی غضروف و ایجاد هالوکس ریجیدوس شوند. آسیبهای ورزشی، شکستگیها یا کشیدگیهای شدید نیز عامل تشدیدکننده هستند.
3. ناهنجاریهای ساختاری پا
شکل غیرطبیعی استخوانهای پا، مانند شست چکشی یا کف پای صاف، میتواند بیومکانیک طبیعی پا را تغییر داده و فشار بیشتری به مفصل شست وارد کند.بلند بودن بیش از حد اولین متاتارسال نیز یکی از عوامل شایع است.
4. بیماریهای سیستمیک
بیماریهای التهابی مانند نقرس (تجمع کریستالهای اورات در مفصل)، آرتریت روماتوئید (التهاب خودایمنی مفاصل)، یا پسوریازیس ممکن است مفصل شست را تحت تأثیر قرار دهند.
5. ژنتیک و استعداد ارثی
برخی افراد به دلیل ساختار استخوانی یا استعداد ژنتیکی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
علائم هالوکس ریجیدوس
1. درد مفصلی
درد شایعترین علامت است و ابتدا هنگام فعالیت (راه رفتن یا دویدن) ظاهر میشود.
در مراحل پیشرفته، درد ممکن است در حالت استراحت نیز وجود داشته باشد.
2. کاهش دامنه حرکت
بیمار ممکن است نتواند انگشت شست را به سمت بالا (dorsiflexion) یا پایین (plantarflexion) حرکت دهد. این محدودیت حرکت یکی از معیارهای اصلی تشخیص است.
3. تورم و التهاب
ناحیه مفصل ممکن است قرمز، متورم و حساس به لمس باشد، بهویژه پس از فعالیتهای سنگین.
4. تشکیل زوائد استخوانی (استئوفیتها)
استخوانسازی اضافی در اطراف مفصل باعث ایجاد زوائدی میشود که نه تنها حرکت را محدود میکند، بلکه باعث تغییر شکل ظاهری انگشت شست نیز میشود.
5. مشکلات راه رفتن
بیماران ممکن است برای کاهش درد، وزن خود را به کنارههای پا منتقل کنند، که این امر باعث مشکلات بیومکانیکی در سایر قسمتهای پا، زانو یا ستون فقرات میشود.
مراحل پیشرفت بیماری هالوکس ریجیدوس
1. مرحله اولیه:
درد خفیف و متناوب هنگام فعالیت.
کاهش مختصر در دامنه حرکت.
بدون تغییرات ساختاری قابلتوجه در رادیوگرافی.
2. مرحله متوسط:
درد مکرر و مزمن حتی در حالت استراحت.
کاهش قابلتوجه حرکت.
تشکیل زوائد استخوانی کوچک که در رادیوگرافی مشاهده میشود.
3. مرحله پیشرفته:
درد شدید و دائمی.
دامنه حرکت به حداقل رسیده یا کاملاً از بین رفته است.
زوائد استخوانی بزرگ و تخریب گسترده مفصل در تصاویر رادیوگرافی.
تشخیص هالوکس ریجیدوس
تشخیص از طریق روشهای زیر انجام میشود:
1. معاینه فیزیکی
بررسی دامنه حرکت مفصل.
شناسایی نقاط دردناک و وجود زوائد استخوانی.
بررسی راه رفتن بیمار.
2. تصویربرداری
رادیوگرافی: کاهش فضای مفصلی، زوائد استخوانی و تغییرات ساختاری.
MRI یا CT اسکن: در صورت نیاز برای بررسی دقیقتر بافت نرم یا غضروف.
درمان هالوکس ریجیدوس
1. درمانهای غیرجراحی
الف. دارودرمانی
NSAIDs: مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش التهاب و درد.
تزریق کورتیکواستروئید: برای کنترل التهاب شدید، اما اثر موقتی دارد.
ب. فیزیوتراپی
تمرینات کششی برای افزایش دامنه حرکت.
استفاده از روشهای مدرن مانند اولتراسوند، لیزر، یا تحریک الکتریکی برای کاهش التهاب.
ج.ارتوز ها
کفشهای طبی با کفی سخت یا نیمهسخت.
استفاده از اورتزهای خاص برای کاهش فشار روی مفصل شست.
د. تغییر فعالیتها
اجتناب از دویدن یا فعالیتهایی که مفصل را تحت فشار قرار میدهند.
استفاده از روشهای جایگزین مانند دوچرخهسواری یا شنا.
2. درمانهای جراحی
الف. Cheilectomy
برداشتن زوائد استخوانی برای کاهش درد و بهبود حرکت.
ب. آرتروپلاستی (تعویض مفصل)
در مواردی که مفصل به شدت آسیب دیده است، از ایمپلنتهای مصنوعی استفاده میشود.
ج. آرترودز (خشک کردن مفصل)
اتصال دائم استخوانهای مفصل در موارد پیشرفته که هدف کاهش درد است، نه بهبود حرکت.
پیشگیری از هالوکس ریجیدوس
پوشیدن کفشهای مناسب با فضای کافی برای انگشتان.
جلوگیری از اضافهوزن و کاهش فشار بر مفاصل پا.
درمان بهموقع آسیبها و التهابهای پا.
درمان ارتوزی و غیرجراحی هالوکس ریجیدوس
درمان ارتوزی یکی از روشهای غیرجراحی برای مدیریت هالوکس ریجیدوس است که با هدف کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل، و پیشگیری از پیشرفت بیماری انجام میشود. ارتوزها ابزارهای طبی هستند که در کفش یا روی پا قرار میگیرند و با اصلاح بیومکانیک پا فشار روی مفصل متاتارسوفالانژیال را کاهش میدهند. در ادامه جزئیات بیشتری ارائه میشود:
اهداف درمان ارتوزی هالوکس ریجیدوس
1. کاهش فشار روی مفصل شست پا
با توزیع متناسب فشار وزن بدن بر سطح کف پا، ارتوزها مانع از وارد شدن فشار بیش از حد به مفصل آسیبدیده میشوند.
2. بهبود دامنه حرکت مفصل شست
برخی ارتوزها با ایجاد شرایط مناسب، مفصل شست را در موقعیت بهتری قرار داده و حرکت آن را تسهیل میکنند.
3. کاهش درد و التهاب
با کنترل حرکات غیرطبیعی و اصلاح نحوه راه رفتن، التهاب مفصل کاهش مییابد.
4. پیشگیری از پیشرفت بیماری
ارتوزها از تغییرات ساختاری شدیدتر، مانند تشکیل زوائد استخوانی یا خشکی کامل مفصل، جلوگیری میکنند.
انواع ارتوزهای مورد استفاده در هاوکس ریجیدوس
1. کفیهای طبی
کفیهای طبی از مهمترین ابزارهای ارتوزی برای درمان هالوکس ریجیدوس هستند. این کفیها بهصورت شخصی و بر اساس اسکن کف پای فرد ساخته میشوند.
ویژگیها:
توزیع یکنواخت وزن بدن.
پشتیبانی از قوس کف پا برای کاهش فشار روی انگشت شست.
کاهش حرکات اضافی و غیرطبیعی مفصل.
انواع کفیهای طبی:
کفیهای نیمهسخت: برای حمایت از مفاصل بدون محدود کردن حرکات طبیعی پا.
کفیهای تمامسخت: در موارد پیشرفتهتر برای محدود کردن حرکات مفصل شست و کاهش درد.
2. راکر سول (Rocker Sole)
کفیهای دارای راکر نوع خاصی از کفی هستند که برای هالوکس ریجیدوس طراحی شدهاند. این کفیها دارای یک انحنای خاص در ناحیه جلوی پا هستند که حرکت طبیعی پا را در هنگام راه رفتن شبیهسازی میکند.
مزایا:
کاهش فشار مستقیم روی مفصل متاتارسوفالانژیال.
بهبود حرکت رو به جلو هنگام راه رفتن.
مناسب برای بیماران با درجات پیشرفتهتر بیماری.
3. کفشهای طبی (Orthopedic Shoes)
کفشهای طبی یکی از ابزارهای مکمل ارتوزی هستند که میتوانند همراه با کفیهای طبی استفاده شوند. این کفشها معمولاً دارای پنجه پهن و فضای کافی برای انگشت شست هستند تا از فشار بر مفصل جلوگیری شود.کف کفش معمولا با یک راکر ساخته میشود.
ویژگیها:
پنجه پهن و عمیق: جلوگیری از تماس و فشار اضافی روی مفصل شست.
کف سخت یا نیمهسخت در قسمت مفصل شست: کنترل حرکات مفصل و کاهش درد.
پد محافظ داخلی: کاهش اصطکاک و جلوگیری از تحریک پوست.
4. کفیهای دارای هالکوسریجیدوس پلیت (Hallux Rigidus Plate)
این نوع کفیها دارای یک قطعه سخت در قسمت جلوی پا هستند که از خم شدن مفصل متاتارسوفالانژیال جلوگیری میکند.
کاربرد:
مناسب برای بیماران با درد شدید هنگام خم شدن مفصل شست.
کاهش التهاب و درد با محدود کردن حرکات غیرطبیعی.
روش ساخت کفیها و ارتوزهای سفارشی
1. ارزیابی دقیق پا
ارزیابی ساختار کف پا، قوسها، و نقاط فشار با استفاده از اسکن سهبعدی یا اسکنرهای فشاری.
بررسی راه رفتن بیمار و تشخیص الگوهای غیرطبیعی.
2. طراحی سفارشی
ارتوز بر اساس نیازهای بیومکانیکی بیمار طراحی میشود.
مواد مناسب (نرم، نیمهسخت یا سخت) بر اساس شرایط هر فرد متفاوت است و ممکن است در ساخت کفی از چند جنس استفاده شود.
مزایای درمان ارتوزی در هالوکس ریجیدوس
1. غیرتهاجمی بودن: برخلاف جراحی، ارتوزها نیازی به مداخلههای تهاجمی ندارند.
2. هزینه کمتر: درمان ارتوزی نسبت به جراحی هزینه کمتری دارد.
3. قابلیت تنظیم: ارتوزها را میتوان بر اساس پیشرفت بیماری یا تغییرات نیازهای بیمار اصلاح کرد.
4. پیشگیری از جراحی: در بسیاری از موارد، ارتوزها میتوانند پیشرفت بیماری را کند کرده و نیاز به جراحی را به تأخیر بیندازند یا از آن جلوگیری کنند.
*کلینیک تخصصی ارتوز پروتز پایا مجهز به بهترین اسکنر های کف پایی می باشد که طراحی و ساخت کفی و کفش های طبی را به بهترین شکل میسر می سازد.
جهت مشاوره رایگان با شماره ۰۹۱۲۸۵۲۱۴۰۸ یا ۰۲۵۳۲۹۴۳۶۷۳ تماس حاصل فرمایید
جهت مراجعه حضوری قم میدان صدوقی ابتدای عطاران پلاک ۳۱ در خدمت شما هستیم.